“Tài chính, kế toán là chuyện của bộ phận chuyên môn. Việc của tôi là tập trung vào sản phẩm và bán hàng để mang tiền về.”
Đây là một ngộ nhận cực kỳ phổ biến và cũng vô cùng nguy hiểm trong cộng đồng các chủ doanh nghiệp SME Việt Nam. Nhiều nhà lãnh đạo xem việc lập kế hoạch tài chính như một công việc giấy tờ phức tạp, một gánh nặng hành chính, thay vì là bảng điều khiển quan trọng nhất trong buồng lái của một “phi công” đang lèo lái con tàu doanh nghiệp.
Họ tin rằng chỉ cần doanh thu tốt, mọi thứ sẽ ổn. Nhưng với tư cách là một kiến trúc sư chiến lược, người hiểu rằng một công trình dù có thiết kế đẹp đến đâu cũng sẽ sụp đổ nếu hệ thống điện nước (dòng tiền) bên trong gặp trục trặc, tôi phải khẳng định: Thiếu một kế hoạch tài chính chi tiết là sai lầm khởi nguồn cho hầu hết mọi cuộc khủng hoảng. Nó giống như việc bay vào một cơn bão mà không có la bàn, không có đồng hồ đo nhiên liệu.
Bài viết này sẽ không biến bạn thành một chuyên gia tài chính. Mục tiêu của nó thực tế hơn nhiều: giúp bạn nhận ra tại sao việc “mù mờ” về tài chính đang âm thầm giết chết tiềm năng của doanh nghiệp, và cung cấp một lộ trình tư duy để bạn bắt đầu xây dựng tấm bản đồ tài chính chiến lược cho riêng mình.
“Hãy cẩn trọng với những chi phí nhỏ; một vết rò rỉ nhỏ cũng có thể đánh chìm cả một con tàu lớn.” – Benjamin Franklin
“Lãi Giả, Lỗ Thật”: Cái Giá Phải Trả Của Việc Vận Hành Không Có Kế Hoạch Tài Chính
Bạn có bao giờ rơi vào tình cảnh: cuối tháng nhìn báo cáo thấy lợi nhuận rất đẹp, nhưng trong tài khoản lại không đủ tiền để trả lương cho nhân viên? Đó chính là triệu chứng kinh điển của một doanh nghiệp đang vận hành mà không có kim chỉ nam tài chính.
Sự bị động này dẫn đến những hệ quả tai hại, ảnh hưởng trực tiếp đến sự sống còn của doanh nghiệp:
- Quyết định Sai lầm Dựa trên Cảm tính: Khi không có dự báo, mọi quyết định đầu tư, tuyển dụng hay mở rộng đều dựa trên cảm tính “tôi nghĩ là được”. Bạn không biết chính xác mình cần bao nhiêu vốn, khi nào cần, và sẽ dùng nó vào việc gì. Đây là công thức cho việc lãng phí nguồn lực và những quyết định sai lầm nối tiếp nhau.
- Mắc Kẹt trong Vòng Xoáy Dòng Tiền: Doanh nghiệp có thể báo cáo lợi nhuận cao nhưng vẫn phá sản vì không quản lý được dòng tiền. Việc không có kế hoạch khiến bạn không lường trước được các khoản phải thu bị chậm trả hay các chi phí đột xuất, dẫn đến tình trạng “thiếu máu” đột ngột, có thể làm tê liệt mọi hoạt động kinh doanh.
- Mất Cơ Hội Tăng Trưởng Vàng: Một cơ hội đầu tư tốt xuất hiện, nhưng bạn không thể nắm bắt vì không có sự chuẩn bị về vốn. Ngân hàng từ chối cho vay vì bạn không thể trình bày một kế hoạch tài chính khả thi và minh bạch. Sự thiếu chuẩn bị này khiến doanh nghiệp của bạn mãi dậm chân tại chỗ.
- Hoàn Toàn Bị Động Trước Biến Động: Một khách hàng lớn rời đi, một nhà cung cấp tăng giá đột ngột, hay một cuộc khủng hoảng kinh tế ập đến – không có kế hoạch dự phòng, doanh nghiệp của bạn sẽ không có sức chống chọi và dễ dàng sụp đổ.
Kế Hoạch Tài Chính Không Phải Là Kế Toán, Đó Là Chiến Lược
Hãy dừng việc nhầm lẫn giữa hai khái niệm này.
- Kế toán là việc ghi chép lại những gì đã xảy ra trong quá khứ. Nó giống như việc nhìn vào gương chiếu hậu.
- Lập kế hoạch tài chính là việc sử dụng những dữ liệu đó để dự báo và định hình những gì sẽ xảy ra trong tương lai. Nó giống như việc nhìn vào tấm bản đồ và định ra hải trình phía trước.
Một bản kế hoạch tài chính hiệu quả dành cho SME không cần phải quá phức tạp. Nó chỉ cần trả lời được 3 câu hỏi chiến lược cốt lõi:
1. Chúng ta đang ở đâu? (Phân tích & Chẩn đoán)
Đây là bước chụp X-quang toàn bộ sức khỏe tài chính của doanh nghiệp. Nó đòi hỏi bạn phải có một hệ thống sổ sách kế toán minh bạch và đáng tin cậy. Các báo cáo tài chính quan trọng như:
- Báo cáo Kết quả Kinh doanh (P&L): Cho biết bạn đang lãi hay lỗ.
- Bảng Cân đối Kế toán: Cho biết tổng tài sản và nguồn vốn của bạn.
- Báo cáo Lưu chuyển Tiền tệ: Đây là báo cáo quan trọng nhất, cho biết dòng tiền thực ra vào doanh nghiệp của bạn như thế nào.
2. Chúng ta muốn đi đến đâu? (Thiết lập Mục tiêu)
Dựa trên chiến lược kinh doanh tổng thể, bạn cần đặt ra những mục tiêu tài chính rõ ràng và có thể đo lường được. Ví dụ:
- Tăng doanh thu 30% trong năm tới.
- Đạt biên lợi nhuận gộp 40%.
- Duy trì quỹ tiền mặt dự phòng tối thiểu 3 tháng chi phí vận hành.
3. Chúng ta sẽ đi đến đó bằng cách nào? (Lập Kế hoạch & Dự báo)
Đây là phần cốt lõi của bản kế hoạch, nơi bạn vạch ra lộ trình hành động. Nó bao gồm:
- Dự báo Doanh thu: Dựa trên mục tiêu kinh doanh và các dữ liệu lịch sử.
- Dự toán Chi phí: Bao gồm chi phí cố định và chi phí biến đổi.
- Lập Kế hoạch Dòng tiền: Dự báo các khoản thu chi theo từng tháng, từng quý để đảm bảo doanh nghiệp luôn có đủ tiền mặt.
- Kế hoạch Vốn: Xác định xem bạn có cần huy động thêm vốn không, cần bao nhiêu và vào thời điểm nào.
Mondialbrand – Kiến Trúc Sư Của Sự Tăng Trưởng Dựa Trên Dữ Liệu
Tại Mondialbrand, chúng tôi không phải là những nhà tư vấn tài chính. Nhưng với vai trò là “Kiến trúc sư Kiến tạo Giá trị Kinh doanh Bền vững”, chúng tôi hiểu rằng một chiến lược thương hiệu hay marketing dù xuất sắc đến đâu cũng sẽ trở nên vô nghĩa nếu nó không được xây dựng dựa trên một nền tảng tài chính vững chắc và không chứng minh được ROI rõ ràng.
Triết lý “luôn bắt đầu bằng câu hỏi Tại sao?” của chúng tôi cũng được áp dụng triệt để ở đây.
- Chúng tôi tích hợp Tài chính vào Chiến lược: Trong giai đoạn “Thẩm thấu Chiến lược”, chúng tôi không chỉ hỏi về tầm nhìn hay khách hàng mục tiêu. Chúng tôi sẽ cùng bạn phân tích các con số: Chi phí Thu hút Khách hàng (CAC) của bạn là bao nhiêu? Giá trị Vòng đời Khách hàng (LTV) là bao nhiêu? Một chiến lược tái định vị thương hiệu mới sẽ tác động đến các chỉ số này như thế nào?
- Chúng tôi biến Kế hoạch Thương hiệu thành Kế hoạch Tài chính: Một chiến lược thương hiệu tốt phải trả lời được câu hỏi “cần đầu tư bao nhiêu và sẽ thu lại được gì?”. Chúng tôi giúp bạn xây dựng một “luận cứ kinh doanh” (business case) cho các hoạt động thương hiệu, biến những ý tưởng sáng tạo thành những con số dự báo cụ thể, giúp bạn tự tin ra quyết định đầu tư và trình bày thuyết phục trước các cổ đông hay nhà đầu tư.
- Chúng tôi tập trung vào Kết quả Kinh doanh có thể Đo lường: Chúng tôi không chỉ xây dựng một hệ thống nhận diện hiệu quả. Chúng tôi cùng bạn thiết lập các chỉ số KPI để đo lường tác động của thương hiệu lên các mục tiêu kinh doanh cốt lõi, đảm bảo rằng mỗi đồng bạn đầu tư vào thương hiệu đều mang lại một giá trị có thể cân đong đo đếm được.
Đừng Để Bị Lạc Hướng Bởi Những Con Số Doanh Thu Hào Nhoáng
Doanh thu cao là một tín hiệu tốt, nhưng nó không phải là toàn bộ câu chuyện. Một doanh nghiệp khỏe mạnh thực sự được đo lường bằng sự ổn định của dòng tiền, khả năng sinh lời bền vững và một lộ trình tài chính rõ ràng cho tương lai.
Việc lập kế hoạch tài chính không phải là một gánh nặng. Đó là hành động trao quyền. Nó mang lại cho bạn sự tự tin, sự chủ động và khả năng kiểm soát vận mệnh của chính doanh nghiệp mình.
Bạn có đang cảm thấy mệt mỏi với việc liên tục “chữa cháy” các vấn đề về dòng tiền? Bạn muốn đưa ra các quyết định kinh doanh dựa trên dữ liệu chắc chắn thay vì cảm tính?
Hãy bắt đầu bằng việc xây dựng tấm bản đồ tài chính cho doanh nghiệp. Mondialbrand mời bạn tham gia một “Buổi Hoạch Định Lộ Trình Chiến Lược”, nơi các chuyên gia của chúng tôi sẽ cùng bạn phân tích các mục tiêu kinh doanh và phác thảo những bước đi đầu tiên để xây dựng một kế hoạch tài chính – thương hiệu tích hợp, giúp bạn tự tin lèo lái doanh nghiệp đến thành công bền vững.
